قولنج یا کولیک صفراوی چیست؟ معرفی بهترین راه‌های جلوگیری و درمان

این روزها افراد زیادی را در میان دوستان و نزدیکان خود می‌بینیم که درد‌های سمت راست پهلو به شدت اذیت‌شان می‌کند. دردهایی که گاه‌ و بی‌گاه سراغ‌شان می‌آید و هیچ راهی جز مسکن‌های قوی برای آدم باقی نمی‌گذارند. در نهایت، معاینه‌ی پزشک و آزمایش و سونوگرافی مشخص می‌کند که این دردهای طاقت‌فرسا معمولا از سنگ و یا انسداد کیسه‌ی صفرا ناشی می‌شوند. اصطلاحا به این دردها قولنج یا کولیک صفراوی می‌گویند که می‌توان آن را با روش جراحی لاپاراسکوپی که عملی کاملا بی خطر و با عوارض کم است درمان کرد.

متاسفانه امروزه مشکلات کیسه صفرا و به دنبال آن کولیک صفراوی در بین مردم شایع شده. شاید شما هم الان با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنید. یا ممکن است در آینده سراغ شما بیاید. پس چه بهتر که الان اطلاعات کاملی از این بیماری و علل آن داشته باشید و راه‌های پیشگیری و درمان را خیلی خوب بشناسید.

قولنج صفراوی یا کولیک صفراوی چیست؟

این اختلال زمانی اتفاق می‌افتد که قولنج یا همان درد ناگهانی در کیسه‌ی صفرا ایجاد شود. این دردها به دلیل انسداد موقت مجرای کیستیک در کیسه‌ی صفرا به وجود می‌آیند. به طور معمول، درد کیسه صفرا در قسمت راست و بالای شکم بوده و معمولاً از پانزده دقیقه تا چند ساعت طول می‌کشد.

این اختلال زمانی اتفاق می‌افتد که قولنج یا همان درد ناگهانی در کیسه‌ی صفرا ایجاد شود. این دردها به دلیل انسداد موقت مجرای کیستیک در کیسه‌ی صفرا به وجود می‌آیند.

مهم‌ترین علت کولیک کیسه صفرا را می‌شناسید؟

سنگ صفرا شایع‌ترین علت است. اگر سنگ هر یک از مجاری کیسه صفرا را مسدود کند، جریان طبیعی صفرا به روده مختل می‌شود. به‌علاوه، سلول‌های عضلانی موجود در مجرای صفراوی به شدت منقبض می‌شوند تا سنگ را منتقل کنند. همین انقباض شدید است که دردهای قولنج صفراوی را به وجود می‌آورند. به‌ جز سگ کیسه صفرا، تنگی مجرای صفراوی یا تومور نیز می‌تواند جریان صفرا را بسته و باعث قولنج کیسه صفرا شود.

فرد مبتلا به قولنج صفراوی معمولاً از درد یا احساس فشار در قسمت فوقانی شکم شکایت دارد. این درد می‌تواند در مرکز و بالای شکم دقیقاً زیر استخوان سینه یا قسمت بالایی سمتِ راست شکم نزدیک کیسه صفرا و کبد باشد. در بعضی از افراد، درد کیسه صفرا به سمت تیغه راست شانه می‌زند. خیلی‌ها در حین داشتن این درد، حالت تهوع و استفراغ را هم تجربه می‌کنند.

سنگ صفرا شایع‌ترین علت التهاب کیسه صفرا است. اگر سنگ هر یک از مجاری کیسه صفرا را مسدود کند، جریان طبیعی صفرا به روده مختل می‌شود. به‌علاوه، سلول‌های عضلانی موجود در مجرای صفراوی به شدت منقبض می‌شوند تا سنگ را منتقل کنند. همین انقباض شدید است که دردهای قولنج صفراوی را به وجود می‌آورند.

معمولاً نشانه‌های کولیک صفراوی زمانی به وجود می‌آید که دستگاه گوارش به صفرا احتیاج داشته باشد. به همین دلیل است که این مشکل پس از وعده‌های غذایی پرکلسترول بروز می‌کند. این نشانه‌ها همچنین می‌تواند هنگامی بروز کند که فردی که روزه گرفته، به‌شکل ناگهانی افطار کرده و وعده غذایی بسیار حجیمی بخورد.

با توجه به توضیحات بالا، مشخص می‌شود که هم سنگ کیسه صفرا و هم کولیک صفراوی می‌تواند جزء بیماری‌های ناشی از چاقی باشد.

کولیک صفراوی چیست و چه‌طور به وجود می‌آید؟

چگونه باید بفهمیم که مبتلا به کولیک صفرا شده‌ایم؟

سنگ صفرا با رسوب تکه سنگ‌هایی که جمع می شوند به وجود می‌آید. شایع‌ترین شکل آن، سنگ‌های صفراوی کلسترول است. انواع دیگر شامل کلسیم، بیلی روبین، رنگدانه‌ها و سنگ‌های صفراوی مخلوط است. سایر مواردی که علائم مشابهی ایجاد می‌کنند شامل آپاندیسیت، زخم معده، پانکراتیت و بیماری ریفلاکس معده‌ـمری هستند.

پیشنهاد می‌کنیم حتما بعد از داشتن نشانه‌هایی که در بالا توضیح دادیم، به پزشک مراجعه کنید. بعد از این‌که علائم خودتان را توضیح دادید، پزشک معاینه جسمی انجام می‌دهد. او در معاینه توجه ویژه‌ای به قسمت فوقانی راست شکم شما (ناحیه کبد و کیسه صفرا) خواهد داشت.

به احتمال زیاد، پزشک تجویز می‌کند تا سونوگرافی انجام دهید. سونوگرافی همان روش بدون دردی است که برای دیدن نوزادان در رحم استفاده می شود. همین روش می‌تواند برای تولید تصاویر شکم شما استفاده شود تا پزشک بتواند موقعیت سنگ صفرا و وضعیت آن را مشاهده کند. آزمایش خون هم ممکن است تجویز شود. به‌خصوص اگر تب داشته باشید یا درد شما ادامه‌دار باشد.

دردهای ناشی از کولیک صفراوی چه زمانی به سراغ ما می‌آیند؟

تا زمانی که سنگ کیسه صفرا دارید خطر تکرار این دردها همچنان شما را تهدید خواهد کرد. بیشتر دردهای کولیک صفراوی پس از یک تا پنج ساعت می‌گذرد. بعد از گذشت شدیدترین درد، شکم شما ممکن است حدود ۲۴ ساعت به صورت خفیف درد داشته باشد.

در صورت عدم درمان، ۲۵ درصد احتمال دارد که طی ده تا بیست سال به کوله سیستیت حاد، یعنی همان التهاب کیسه صفرا، دچار شوید. البته عارضه‌های دیگری نیز در رابطه‌ با سنگ صفرا ممکن است سراغ شما بیاید.

بهترین راه‌های پیشگیری را بشناسید

از آنجا که کولیک صفراوی معمولاً ناشی از سنگ صفرا است، با کنترل عواملی که ریسک سنگ کیسه صفرا را بالا می‌برند، می‌توان از بروز آن جلوگیری کرد. برخی از این عوامل مانند وراثت، افزایش سن و بارداری، بخشی طبیعی از زندگی ما است و نمی‌توان جلوی آن‌ها را گرفت.

موارد دیگر، مانند چاقی و رژیم غذایی پرچرب، از عواملی هستند که می‌توانید آن‌ها را با سبک زندگی سالم اصلاح کنید. به‌علاوه، دقت داشته باشید احتمال ابتلا به کولیک صفراوی در زنانی که یائسه می‌شوند و از استروژن استفاده می‌کنند بیشتر است.

 بعد از آگاهی از ابتلا چه کنیم؟

بهترین راه این است که هرچه زودتر به پزشک متخصص و باتجربه مراجعه کنید و علائم خود را به‌خوبی توضیح دهید. در ابتدا، پزشک ممکن است داروهای مسکن را تجویز کرده و شما را به رعایت رژیم بدون چربی تشویق کند. چرا که همان‌طور که در بالا توضیح دادیم، خوردن غذاهای با کلسترول و چربی بالا، دردهای کولیک صفراوی را تشدید می‌کنند.

پس چه بهتر اگر قبل از رسیدن نوبت دکتر هم رژیم غذایی مناسب را رعایت کنید تا از دردهای بیشتر و شدیدتر جلوگیری کنید.

کدام درمان برای کولیک صفراوی موثرتر است؟

درمان‌های مختلفی برای درمان این بیماری وجود دارد. از دارو و جراحی گرفته تا سنگ‌شکنی با استفاده از امواج صوتی. هرکدام از این راه‌ها مزایا و معایب خاص خود را دارند. در این قسمت شما را با هرکدام از این روش‌ها و ویژگی‌های مهم‌شان آشنا می‌کنیم.

1- درمان با استفاده از جراحی لاپاراسکوپی

اگر کولیک صفراوی شدید باشد یا دوره آن به‌طور مرتب و متناوب تکرار شود، معمولاً توصیه می‌شود کیسه صفرا را توسط جراحی بردارید (کوله سیستکتومی). البته نیازی نیست با شنیدن اسم جراحی نگران شوید. جراحی لاپاراسکوپی یکی از آسان‌ترین و کم‌عارضه‌ترین روش‌های جراحی مدرن است.

این روش را می‌توان از طریق برش‌های کوچک با استفاده از ابزاری به نام لاپاراسکوپ انجام داد و معمولاً تنها به یک اقامت کوتاه در بیمارستان نیاز دارد. این عمل جراحی پرکاربردترین روش درمان در افرادی است که از سنگ کیسه صفرا رنج می‌برند. همچنین، لاپاراسکوپی در بیش از نود درصد موارد هیچ عارضه‌ای ندارد.

اگر کولیک صفراوی شدید باشد یا دوره آن به‌طور مرتب و متناوب تکرار شود، معمولاً توصیه می‌شود کیسه صفرا را توسط جراحی بردارید

تشریح کامل فرایند جراحی لاپاراسکوپی؛ جراحی‌ای کم‌عارضه و موثر

2- درمان به وسیله‌ی دارو

اگر به هر دلیلی، جراحی انجام نشود و علائم کولیک صفراوی پایدار باشد، ممکن است از دارویی برای حل‌کردن سنگ‌های صفراوی استفاده شود. با این حال، این دارو گران‌قیمت است و ممکن است به ماه‌ها یا سال‌ها زمان نیاز داشته باشد. همچنین، با دارو فقط سنگ‌های کوچک حل می شوند. در بسیاری از افرادی که تحت درمان دارویی قرار دارند، متاسفانه سنگ‌های صفراوی طی چند سال دوباره باز می‌گردند.

3- درمان با روش لیتوتریپسی

در موارد نادری، برای حل‌کردن سنگ‌های صفراوی، علاوه بر دارو از روشی به نام لیتوتریپسی استفاده می‌شود. در لیتوتریپسی از امواج صوتی برای شکستن سنگ‌های کیسه صفرا و کلیه کمک گرفته می‌شود.

چه زمانی باید با دکتر تماس بگیریم؟

هر زمان که درد شکم شدید همراه با حالت تهوع و استفراغ دارید، با پزشک خود تماس بگیرید. نشانه‌های کولیک صفراوی به همراه تب و لرز ناگهانی ممکن است نشان‌دهنده‌ی عفونت کیسه صفرا باشد. بنابراین در این موارد حتما بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید.

سخن پایانی

شما با خواندن این مقاله متوجه شدید که کولیک صفراوی یعنی چه، چه چیزهایی باعث بروز و تشدید آن می‌شود و با چه روش‌هایی می‌توان از آن پیشگیری و یا آن را درمان کرد. در پایان به این نکته‌ی مهم دقت داشته باشید که در تمام مراحل درمان، حتما از متخصصان ماهر و باتجربه استفاده کنید تا هم بهترین نتیجه را بگیرید و هم عوارض را تا جای ممکن کم کنید.

دکتر محمود حیدری دارای فلوشیپ فوق تخصصی جراحی لاپاراسکوپی پیشرفته و جراحی چاقی است. او در مدت دو سال در اصفهان بالغ بر هزار جراحی چاقی مختلف انجام داده است. در حال حاضر دکتر حیدری عضو هییت علمی دانشگاه های علوم پزشکی قم و کاشان بوده و در این دو شهر به بیماران خود خدمت‌رسانی می‌کند.

تمام این اطلاعات نشان می‌دهد که شما می‌توانید با آسودگی خاطر مشکل دردهای صفراوی خود را به دست این جراح باسابقه بسپارید و دیگر رنگ دردهای طاقت‌فرسای خود را هم نبینید. کافی است از طریق شماره‌های اعلام‌شده در همین سایت تماس بگیرید و یا در واتس‌اپ پیام دهید.

سؤالات متداول

چه زمانی برای درمان کولیک مجاری کیسه صفرا باید جراحی را انتخاب کنیم؟تشخیص نوع درمان به عهده‌ی پزشک متخصص است. اما به‌طورکلی می‌توان گفت اگر دردهای شما طولانی و شدید شوند، و همچنین سنگ کیسه صفرا بزرگ‌تر از حد معمول باشد، معمولا چاره‌ای جز جراحی باقی نمی‌ماند.اپاراسکوپی چه‌طور سنگ کیسه صفرا را درمان می‌کند؟در این عمل با کمک دوربین برش‌های‌کوچک در شکم یا لگن ایجاد می‌شود. از طریق این برش‌ها در شکم مداخلات درمانی انجام می‌شود. پزشک جراح در این عمل از ابزاری به نام لاپاراسکوپ برای بررسی اندام‌های شکمی استفاده می‌کند. چرا جراحی لاپاراسکوپی بهترین روش برای درمان این بیماری است؟این جراحی روشی کم‌خطر و کم‌تهاجمی است که فقط به برش‌های کوچک نیاز دارد. به همین دلیل، عوارض بسیار کمی به دنبال دارد و به‌علاوه، به بستری بسیار کوتاهی نیاز خواهید داشت. همچنین، زخم بسیار کوچکی از جراحی باقی می‌ماند و درد کمی را بعد از آن تجربه خواهید کرد.

منابع بیشتر برای مطالعه

Cholecystitis
Cholecystitis
Laparoscopy (keyhole surgery)