چاقی یکی از مشکلات شایع و نگران‌کننده‌ی دنیای امروز است که می‌تواند زمینه‌ساز بروز بسیاری از بیماری‌های جسمی و متابولیکی شود؛ از جمله بیماری های ناشی از چاقی می‌توان به سنگ کلیه اشاره کرد. مشکلی دردناک و آزاردهنده که می‌تواند زندگی روزمره فرد را مختل کند. شاید برایتان جالب باشد بدانید که بین سنگ کلیه و چاقی یک رابطه‌ی پنهان اما عمیق و پیچیده وجود دارد. حضور یکی، احتمال بروز دیگری را افزایش می‌دهد و این چرخه در صورت بی‌توجهی می‌تواند سلامت کلی بدن را تهدید کند.
اما چرا این دو مشکل این‌قدر به هم نزدیک هستند؟ چگونه چاقی می‌تواند باعث تشکیل سنگ کلیه شود؟ و مهم‌تر از آن چطور می‌توان این چرخه را متوقف کرد؟
در ادامه این مقاله با ما همراه باشید تا به بررسی دقیق رابطه بین چاقی و سنگ کلیه بپردازیم و راهکارهایی کاربردی برای پیشگیری و درمان این دو معضل را با هم مرور کنیم.
فهرست این مقاله
سنگ کلیه چیست؟
سنگ کلیه توده‌ای جامد و سخت از مواد معدنی و نمک است که در داخل کلیه‌ها تشکیل می‌شود. این سنگ‌ها ممکن است عملکرد طبیعی دستگاه ادراری را مختل کرده و مشکلاتی در کلیه و مثانه ایجاد کنند. تشکیل سنگ کلیه زمانی رخ می‌دهد که ادرار بیش از حد غلیظ می‌شود و مواد معدنی موجود در آن متبلور شده، به یکدیگر می‌چسبند و در نهایت به سنگ تبدیل می‌شوند.
حرکت و دفع سنگ کلیه از مجاری ادراری اغلب فرآیندی بسیار دردناک است. شدت درد آن گاهی به حدی می‌رسد که فرد را ناتوان می‌کند. در صورتی که این بیماری به موقع تشخیص داده نشود، می‌تواند منجر به انسداد مسیرهای ادراری و عوارض جدی‌تری شود.
نکته قابل توجه این است که سنگ کلیه تا زمانی که در جای خود ثابت باشد، معمولا علامت خاصی ندارد. اما زمانی که شروع به حرکت می‌کند، علائمی مانند درد شدید در پهلو و کمر ظاهر می‌شود که ممکن است همراه با سایر نشانه‌ها باشد.
از جمله علائم شایع سنگ کلیه می‌توان به سوزش هنگام ادرار، تغییر رنگ ادرار به صورتی، قرمز یا قهوه‌ای، تهوع، استفراغ، تب و لرز، بوی نامطبوع ادرار و در برخی موارد بروز عفونت اشاره کرد.
سنگ کلیه بیشتر در مردان شایع است اما زنان نیز در معرض ابتلا هستند. عواملی مانند چاقی، کم‌تحرکی، کم‌آبی بدن، تغذیه نامناسب و سابقه خانوادگی می‌توانند احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهند.
ارتباط بین سنگ کلیه و چاقی چیست؟
Previous studies have shown that having obesity increases kidney stone risk. This goes for peopleTrusted Source with metabolically healthy obesity as well. That said, a 2023 study found that kidney stone risk was significantly higher when metabolic dysfunction occurred with obesity.
مطالعات پیشین نشان داده‌اند که داشتن اضافه‌وزن (چاقی) خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می‌دهد. این موضوع حتی در مورد افرادی که دچار چاقی متابولیک سالم هستند نیز صدق می‌کند. با این حال، یک مطالعه در سال ۲۰۲۳ نشان داد که زمانی که اختلالات متابولیک همراه با چاقی رخ دهد، خطر تشکیل سنگ کلیه به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌یابد.
منبع:
در برخی افراد، علت تشکیل سنگ کلیه می‌تواند زمینه ژنتیکی داشته باشد. اما در بسیاری دیگر، عوامل اکتسابی و سبک زندگی نادرست به ویژه اضافه‌وزن و چاقی، نقش اصلی را ایفا می‌کنند. در واقع چاقی و سنگ کلیه ارتباطی مستقیم و تأثیرگذار با یکدیگر دارند.
تحقیقات علمی نشان داده‌اند که افراد چاق بیشتر در معرض خطر ابتلا به سنگ کلیه هستند. وضعیت التهابی مزمن در بدن این افراد همراه با شاخص‌هایی مانند قند خون بالا، فشار خون بالا و اختلالات متابولیکی، زمینه را برای تشکیل سنگ‌های کلیوی فراهم می‌کند.
سنگ کلیه و چاقی هر دو از مشکلات جدی سلامت به‌شمار می‌روند و می‌توانند کیفیت زندگی فرد را به‌شدت تحت تأثیر قرار دهند. در ادامه به بررسی دقیق‌تر عواملی می‌پردازیم که باعث ایجاد این ارتباط تنگاتنگ بین چاقی و سنگ کلیه می‌شوند.
1- ایجاد تغییر در ترکیب شیمیایی ادرار
افراد چاق به دلیل داشتن سبک زندگی ناسالم، اغلب دچار اختلال در ترکیب شیمیایی ادرار خود هستند. در ادرار این افراد معمولا سطح موادی مانند کلسیم، اگزالات، اسید اوریک و سدیم بالاتر از حد طبیعی است. تجمع بیش از اندازه این مواد در دستگاه ادراری، زمینه را برای تشکیل بلورهای جامد فراهم می‌کند که در نهایت به سنگ کلیه تبدیل می‌شوند.
2- مقاومت به انسولین
افراد چاق به‌دلیل مصرف بالای قند و کربوهیدرات‌های ساده، معمولا دچار مقاومت به انسولین می‌شوند که این وضعیت باعث افزایش قند خون در بدن آن‌ها می‌گردد. مقاومت به انسولین همچنین موجب کاهش pH ادرار می‌شود و ادرار را به سمت حالت اسیدی‌تر سوق می‌دهد. این محیط اسیدی، شرایطی مناسب برای تشکیل سنگ‌های کلیوی به‌ویژه از نوع اسید اوریکی را فراهم می‌کند.
3- افزایش التهاب در بدن
یکی از مهم‌ترین دلایل ارتباط بین سنگ کلیه و چاقی، وجود چربی اضافی در بدن است. این چربی‌ها می‌توانند منجر به ایجاد التهاب مزمن در بدن شوند؛ التهابی که به مرور زمان عملکرد کلیه‌ها را تحت تاثیر قرار داده و به فرآیند تصفیه و دفع مواد زائد در کلیه‌ها آسیب می‌زند در نتیجه این اختلال، مواد معدنی و نمک‌ها به‌درستی دفع نمی‌شوند و شرایط برای تشکیل سنگ کلیه فراهم می‌شود.
4- سبک زندگی ناسالم
افرادی که اضافه‌وزن بالایی دارند، معمولا از تحرک کمی برخوردارند و دچار عادات غذایی ناسالم مانند مصرف زیاد غذاهای چرب، شور و فرآوری‌شده هستند. ترکیب این عوامل باعث افزایش فشار بر کلیه‌ها و اختلال در عملکرد طبیعی آن‌ها می‌شود. وجود همه این شرایط در کنار هم، زمینه‌ساز ارتباط مستقیم و تنگاتنگ بین چاقی و سنگ کلیه است.
5- افزایش تولید اسید اوریک
اسید اوریک یک ماده زائد در بدن است که در اثر تجزیه پورین‌ها، موادی که به مقدار زیاد در گوشت قرمز و غذاهای دریایی وجود دارند تولید می‌شود. در بدن افراد چاق به دلیل رژیم غذایی نامناسب و اختلالات متابولیکی، معمولا مقدار بیشتری اسید اوریک تولید می‌شود. این افزایش می‌تواند منجر به تشکیل کریستال‌هایی شود که به مرور زمان به سنگ کلیه تبدیل می‌شوند. به همین دلیل افزایش سطح اسید اوریک در بدن یکی از دلایل مهم ارتباط بین چاقی و سنگ کلیه محسوب می‌شود.
6- افزایش دفع کلسیم
یکی از عواملی که ارتباط نزدیکی بین سنگ کلیه و چاقی ایجاد می‌کند، افزایش دفع کلسیم از طریق ادرار است. در افراد چاق به‌دلیل مقاومت به انسولین، تنظیم طبیعی سطح کلسیم در بدن دچار اختلال می‌شود. این مقاومت باعث می‌شود کلیه‌ها کلسیم بیشتری را از بدن دفع کنند.
افزایش سطح کلسیم در ادرار زمینه‌ساز ایجاد محیطی مناسب برای تشکیل بلورهای کلسیمی است؛ بلورهایی که در نهایت می‌توانند به سنگ کلیه تبدیل شوند.
7- کاهش سطح سیترات
سیترات ماده‌ای طبیعی در ادرار است که نقش مهمی در جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه ایفا می‌کند. این ترکیب با مهار تشکیل بلورها در کلیه‌ها، از بروز سنگ جلوگیری می‌کند. اما در افراد چاق معمولا سطح سیترات در ادرار کاهش می‌یابد. علت اصلی این کاهش وجود مقاومت به انسولین و اختلالات متابولیکی است که در بسیاری از افراد چاق دیده می‌شود.
با پایین آمدن سطح سیترات، مکانیسم طبیعی بدن در برابر تشکیل سنگ‌های کلیوی ضعیف شده و در نتیجه احتمال ابتلا به سنگ کلیه افزایش می‌یابد.
درمان سنگ کلیه در افراد چاق
درمان‌های مختلفی برای سنگ کلیه در افراد چاق وجود دارد اما یکی از مهم‌ترین و موثرترین روش‌ها، کاهش وزن اصولی است. کاهش وزن می‌تواند به شکل قابل‌توجهی از تشکیل سنگ‌های کلیوی جلوگیری کرده و عملکرد کلیه‌ها را بهبود ببخشد. برای رسیدن به وزن مناسب، پیروی از یک رژیم غذایی سالم و انجام فعالیت‌های منظم ورزشی توصیه می‌شود. همچنین نوشیدن آب کافی و پرهیز از نوشیدنی‌های حاوی الکل و کافئین، از مهم‌ترین اصول پیشگیری و کنترل سنگ کلیه به شمار می‌رود.
با این حال، افرادی که دچار اضافه‌وزن شدید هستند، شاخص توده بدنی (BMI) بالای 35 دارند و به‌طور هم‌زمان از چاقی و سنگ کلیه رنج می‌برند، معمولا با رژیم و ورزش به نتیجه مطلوب نمی‌رسند. در چنین شرایطی جراحی چاقی می‌تواند یک راهکار مؤثر و پربازده باشد. این نوع جراحی‌ها مانند اسلیو معده یا بای‌پس معده، کاهش وزن چشمگیری ایجاد می‌کنند و به کاهش عوامل خطرساز برای تشکیل سنگ کمک می‌نمایند.
جراحی لاغری؛ راهکاری مناسب برای درمان اصولی چاقی و سنگ کلیه
جراحی چاقی در واقع راه‌حلی ریشه‌ای برای درمان سنگ کلیه و سایر بیماری‌های مرتبط با چاقی محسوب می‌شود. با کاهش وزن نه‌تنها فشار وارده به کلیه‌ها کمتر می‌شود بلکه سطح التهاب در بدن کاهش یافته، ترکیب شیمیایی ادرار به حالت تعادل برمی‌گردد و احتمال تشکیل سنگ‌های جدید نیز کاهش پیدا می‌کند.
به طور کلی، جراحی لاغری می‌تواند به‌صورت هم‌زمان چاقی و سنگ کلیه را مدیریت و درمان کند. این روش نتایجی مانند بهبود عملکرد کلیه‌ها، کاهش التهاب‌های مزمن، کاهش غلظت مواد سنگ‌ساز در ادرار و در نهایت پیشگیری از تشکیل مجدد سنگ کلیه را به همراه دارد. برای افرادی که با اضافه‌وزن شدید و مشکلات کلیوی مواجه‌اند، جراحی چاقی می‌تواند نقطه شروعی برای تغییر سبک زندگی و بازگشت به سلامت واقعی باشد.
اگر از بیماری چاقی رنج می‌برید و دچار مشکلاتی مانند سنگ کلیه شده‌اید، وقت آن رسیده که برای همیشه این مشکل را به‌صورت ریشه‌ای و اصولی درمان کنید. دکتر محمد حیدری فوق تخصص جراحی چاقی با تجربه انجام بیش از 3000 جراحی موفق می‌تواند با انتخاب مناسب‌ترین تکنیک جراحی، شما را در مسیر درست کاهش وزن و درمان ریشه‌ای چاقی همراهی کند. با بهبود وضعیت وزنی، بسیاری از بیماری‌های وابسته به چاقی از جمله سنگ کلیه نیز کنترل، درمان می‌شوند و عملکرد کلیه‌ها بهبود پیدا می‌کند.
برای دریافت مشاوره تخصصی و ارزیابی شرایط جسمی و بیماری‌تان، همین حالا با ما تماس بگیرید. مشاوران ما آماده پاسخ‌گویی به سوالات شما و ارائه راهنمایی‌های لازم هستند.
پیشگیری و کنترل سنگ کلیه در افراد چاق
اگر چاقی را درمان کرده‌اید، حالا زمان آن رسیده که به فکر پیشگیری باشید تا دوباره دچار اضافه‌وزن و مشکلاتی مانند سنگ کلیه نشوید. برای داشتن یک زندگی سالم و بدون بیماری، باید تغییراتی اساسی در سبک زندگی ایجاد کنید. با رعایت چند راهکار ساده و موثر می‌توانید تا حد زیادی بدن خود را در برابر خطراتی مانند چاقی و سنگ کلیه محافظت کنید.
1- نگه‌داشتن وزن در محدود سالم
سعی کنید همیشه با توجه به شاخص توده بدنی (BMI)، وزن خود را در محدوده سالم و استاندارد نگه دارید و از اضافه‌وزن پرهیز کنید. برای رسیدن به این هدف داشتن یک رژیم غذایی متعادل و اصولی ضروری است. یکی از مهم‌ترین اقدامات کاهش مصرف غذاهای ناسالم مانند فست‌فودها، نوشیدنی‌های شیرین و خوراکی‌های پرچرب است. به جای آن، می‌توانید مواد غذایی سالم‌تری مانند پروتئین‌های کم‌چرب، سبزیجات تازه و غلات کامل را در برنامه غذایی خود بگنجانید. این تغییرات ساده، نقش مهمی در پیشگیری از چاقی و سنگ کلیه خواهد داشت.
2- افزایش فعالیت بدنی
داشتن فعالیت بدنی منظم نه‌تنها به کاهش وزن و حفظ تناسب اندام کمک می‌کند بلکه نقش مهمی در بهبود عملکرد اندام‌های داخلی مانند کلیه‌ها دارد. ورزش باعث افزایش جریان خون در کلیه‌ها شده و به دفع بهتر مواد زائد کمک می‌کند. علاوه بر این با کنترل قند خون و بهبود متابولیسم بدن از بروز بسیاری از بیماری‌های مرتبط با چاقی، از جمله سنگ کلیه جلوگیری می‌کند.
حتی فعالیت‌های ساده‌ای مانند پیاده‌روی روزانه می‌تواند تاثیرات مثبتی در سلامت کلی بدن داشته باشد.
3- مصرف نوشیدنی‌های سالم
مصرف آب کافی برای افرادی که به سنگ کلیه مبتلا هستند یا سابقه آن را دارند، ضروری است. نوشیدن آب بعد از جراحی چاقی در طول روز به رقیق شدن ادرار کمک کرده و مانع از تجمع مواد معدنی می‌شود که عامل اصلی تشکیل سنگ کلیه هستند. اگر دچار سنگ کلیه هستید یا به‌تازگی آن را درمان کرده‌اید، حتما سعی کنید در طول روز به میزان کافی آب بنوشید.
همچنین توصیه می‌شود از مصرف نوشیدنی‌های ناسالم مانند نوشیدنی‌های قندی، نوشابه‌های گازدار، الکل و نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند قهوه به‌صورت افراطی خودداری کنید، چرا که این مواد می‌توانند خطر بازگشت سنگ کلیه را افزایش دهند. در عوض به جای مصرف نوشیدنی‌های ناسالم می‌توانید آب‌میوه‌ها و دمنوش‌های طبیعی را مصرف کنید.
دانستیم که
سنگ کلیه و چاقی، دو معضل جدی سلامتی هستند که ارتباط پیچیده آن‌ها می‌تواند تهدیدی جدی برای سلامت افراد باشد. وجود هم‌زمان این دو مشکل معمولا با دردها و اختلالات متعددی همراه است که زندگی روزمره بیمار را تحت تاثیر قرار می‌دهد. چاقی با برهم زدن سیستم متابولیک بدن زمینه را برای تشکیل سنگ کلیه فراهم می‌کند. از سوی دیگر، اختلال در عملکرد کلیه‌ها نیز می‌تواند منجر به کاهش سطح فعالیت بدنی، اختلال در سوخت‌وساز و در نتیجه تشدید چاقی شود. این چرخه معیوب اگر به‌موقع متوقف نشود، می‌تواند سلامت کلی بدن را تهدید کند.
برای مدیریت این وضعیت، باید هرچه سریع‌تر اقدام به درمان اصولی کرد. رعایت یک رژیم غذایی سالم، افزایش فعالیت بدنی منظم و در صورت نیاز درمان‌های تخصصی مانند جراحی چاقی می‌تواند راهکار مؤثری برای شکستن این چرخه و ارتقای سلامت عمومی بدن باشد.
چاقی یک عامل خطرساز برای بسیاری از بیماری‌هاست. با درمان آن نه‌تنها می‌توان از بروز سنگ کلیه پیشگیری کرد، بلکه می‌توان از بسیاری دیگر از بیماری‌های مزمن مانند دیابت، فشار خون بالا و اختلالات قلبی نیز جلوگیری نمود. حفظ تناسب اندام، گامی اساسی برای محافظت از کلیه‌ها و بهبود کیفیت زندگی است.
برای مطالعه بیشتر شما
The Link Between Obesity and Kidney Stones
The hidden link between kidney stone disease and obesity
Investigators explore relationship between obesity and kidney stone formation
بدون نظر