علت چاقی افراد چیست و چگونه می توان از بروز آن جلوگیری کرد؟

اصلی­ترین علت چاقی در افراد چیست؟

یکی از معضل­ها و چالش­های اصلی در جهان یافتن علت چاقی ناگهانی در افراد است. به همین دلیل یافتن راهکارهایی برای جلوگیری از این موضوع دغدغه اصلی کارشناسان و افراد متخصص در این حوزه می­باشد.

برخی از افراد از دوران کودکی دچار اضافه وزن می­شوند اما بسیاری از مراجعه­ کنندگان به کارشناسان تغذیه از چاقی ناگهانی رنج می­برند، یعنی افرادی که همیشه وزن پایینی داشتند و به­ طور ناگهانی دچار اضافه وزن شدید شده ­اند. بالا رفتن وزن به­طور ناگهانی می­تواند دلایل متفاوتی داشته باشد.

در این پست سعی داریم دلایل اضافه وزن و راهکارهایی برای جلوگیری از آن را با شما در میان بگذاریم.

چاقی به چه معناست؟

با استفاده از شاخص توده بدنی یا همان BMI، که با استفاده از قد و وزن است، تناسب اندام را در افراد مشخص می­شود. چاقی می­تواند خطرات جدی و جبران­ ناپذیری برای افراد سالم به دنبال داشته باشد اما افرادی که درگیر بیماری­ های جدی مانند سرطان و دیابت هستند بیشتر در معرض خطر قرار دارند.

جالب است بدانید که BMI معیار دقیقی برای میزان چاقی نیست و دارای محدودیت­ هایی است. عواملی مانند جنسیت، سن، نژاد و توده عضلانی بر رابطه BMI بدن می­تواند تأثیرگذار باشد.

جدول طبقه­ بندی چاقی براساس BMI

از نشانه­ های چاقی می­توان به اضافه وزن و چربی اشاره کرد که با اندازه­گیری BMI مشخص می­شود. اگر شاخص توده بدنی 30 یا بیشتر از آن باشد، فرد دچار چاقی است.

برای محاسبه این شاخص می­توانید به متخصص تغذیه مراجعه کنید و در صورتی که چاقی و اضافه وزن شما مشخص شد، باید دلایل چاقی را بررسی کرده و برای برطرف کردن و درمان آن اقدام کنید. قطعا همراه بودن با یک متخصص دلسوز و کاربلد پیمودن این راه را برای شما راحت­تر می­کند.

شرایط داخلی بدن می­تواند علت چاقی محسوب شود؟

اگر کالری دریافتی بدن شما بیشتر از سوزاندن آن باشد، می­تواند منجر به چاقی شود. این کالری­ های دریافتی بعد از گذشت زمان، جمع می­شوند و چاقی را در افراد به­ دنبال دارند.

از اصلی­ ترین عوامل مؤثر در چاقی می­توان به دریافت کالری زیاد و عدم تحرک اشاره کرد اما دلایل دیگری نیز وجود دارند که می­توانند غیرقابل کنترل باشند.

1. چاقی به دلیل ژنتیک: یکی از عوامل مؤثر در چاقی، ژنتیک افراد است. ژنتیک می­تواند بر چگونگی هضم غذا و سوخت­ وساز بدن مؤثر باشد. افرادی هستند که با وجود مصرف زیاد مواد­غذایی وزنشان افزایش ندارد اما افرادی با خوردن موادغذایی هر چند کم، وزنشان به شکل محسوسی بالا می­رود. این اختلاف در افراد مختلف به ­دلیل تأثیر ژنتیک در تناسب وزن است. طی تحقیقاتی مشخص شد علت 40 تا 70 درصد افزایش وزن، ژنتیکی است.
2. چاقی براثر افزایش سن: علت چاقی دراثر افزایش سن، سرعت متابولیسم کٌند در بدن است. جالب است بدانید که بالا رفتن سن باعث تحلیل ماهیچه ­ها در بدن می­شود. طبق گفته پژوهشگران، بعد از 30سالگی، سالیانه 3تا 8 درصد حجم ماهیچه ­ها تحلیل می­رود. فعالیت ماهیچه­ ها در سوخت­وساز بدن و بالا بودن متابولیسم نقش دارند و زمانی که حجم ماهیچه­ ها دراثر افزایش سن تحلیل می­رود، حجم چربی به دلیل کم شدن عملکرد ماهیچه­ ها افزایش می­یابد و فرد در سنین بالاتر چاق می­شود.
3. رابطه بین خواب کافی و چاقی: نداشتن استراحت کافی باعث تغییرات هورمونی در بدن می­شود و می­تواند باعث گرسنه ­تر شدن افراد شود. زمانی که ریتم خواب در افراد بهم می­ریزد، بدن هورمون گرلین را به میزان زیادی ترشح می­کند که این هورمون باعث افزایش اشتها در بدن می­شود. پس علت چاقی و اضافه وزن در افراد می­تواند خواب نامنظم و نداشتن استراحت کافی باشد.

4. رابطه سندروم تخمدان پلی­کیستیک با چاقی: سندروم تخمدان پلی­کیستیک، یک بیماری در خانم­ها است که در آن هورمون­های تولید مثلی زنان از تعادل خارج می­شوند. این سندروم استفاده از هورمون انسولین را دشوار می­کند و به دنبال آن قند به انرژی در دسترس بدن تبدیل نمی­شود. افزایش وزن در افرادی که با این عارضه درگیر هستند به شکل چربی­هایی ناحیه شکم و پهلو را درگیر می­کند. پس سندروم تخمدان پلی­کیستیک در خانم­ها می­تواند علت چاقی شکم محسوب می­شود.
5. چاقی دراثر کم کاری تیروئید: بعضی از افراد علت چاقی خود را کم کاری تیروئید اعلام می­کنند. هنگامی که غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تیروکسین تولید نکند، فرد دچار کم کاری تیروئید است. وظیفه هورمون تیروکسین، تنظیم متابولیسم و سوخت­وساز بدن است.
6. آرتروز موجب چاقی می­شود: جالب است بدانید که آرتروز به تنهایی موجب چاقی نمی­شود اما به علت احساس درد هنگام حرکت دادن مفاصل، فعالیت بدن کاهش می­یابد و فرد دچار اضافه وزن و چاقی می­شود.
7. مصرف دارو و افزایش وزن: آیا مصرف دارو می­تواند علت چاقی محسوب شود؟ در پاسخ به این سؤال، خوب است بدانید که مصرف برخی داروها باعث تغییر متابولیسم و سوخت­وساز بدن و درنهایت بالا رفتن ناگهانی وزن می­شود. از داروهایی که باعث افزایش وزن در افراد می­شوند می­توان به داروهایی که برای دیابت، فشارخون و یا درمان افسردگی مصرف می­شوند، اشاره کرد.
8. چاقی بعد از ترک سیگار: بعضی از افراد بعد از ترک کردن سیگار، با بالا رفتن استرس مواجه می­شوند که برای مقابله با این حس، به پرخوری دچار می­شوند. افرادی که در سه ماهه اول دوره ترک سیگار هستند، بیشترین مقدار اضافه وزن را تجربه می­کنند.
9. نارسایی قلبی می­تواند علت چاقی محسوب شود: تورم در ناحیه خاصی از بدن و اضافه وزن ناگهانی، می­تواند در اثر حبس مایعات و یا نارسایی قلبی باشد. خون در بدن با سرعت مشخصی در جریان است و به قلب می­رسد.

اگر سرعت جریان خون در بدن دچار اختلال شود و خون با سرعت همیشگی وارد قلب و یا از آن خارج نشود، مایعات در بافت­های بدن جمع می­شود و باعث ایجاد تورم در بدن می­شود. این تورم در نواحی مانند شکم، مچ و ساق پا می­تواند رخ دهد. افزایش وزن دوکیلویی در یک هفته می­تواند از علائم نارسایی قلبی باشد. پس در موارد خاص می­توان علت چاقی شکم را نارسایی قلبی و حبس مایعات در بافت شکم در نظر گرفت.

10. چاقی به دلیل مشکلات کلیوی: گاهی علت افزایش وزن می­تواند از علائم بیماری­های کلیوی محسوب شود. در این بیماری، به دلیل درست کار نکردن کلیه ­ها، بدن مایعات را در خود نگه می­دارد. کلیه­هایی که دچار آسیب شده­اند، نمی­توانند آب اضافی و مواد سمی را از بدن دفع کنند به همین دلیل این مواد در بافت­های بدن جمع می­شود و افزایش وزن را به دنبال دارد.
11. بارداری می­تواند علت افزایش وزن محسوب شود: در دوران بارداری معمولا خانم­ها غذای بیشتری مصرف می­کنند تا رشد کودک دچار اختلال نشود. به همین دلیل اضافه وزن و چاقی را تجربه می­کنند. این اضافه وزن شامل وزن جنین، افزایش خون­رسانی و بزرگ شدن رحم است.

توجه کنید که افزایش وزن در دوران بارداری کاملا طبیعی است و باید میزان این اضافه وزن تحت نظر پزشک تعیین شود تا مشکلی به­وجود نیاید. همچنین بعد از زایمان این اضافه وزن باید به حالت قبل بازگردد.

علت چاقی در کودکان

به­ طور کلی به وجود چربی­ های زائد در بدن چاقی گفته می­شود. به کودکی که 20 درصد و یا بیشتر نسبت به همسن­وسالان خود سنگین­تر باشد، چاق گفته می­شود. سبک زندگی نادرست افراد خانواده می­تواند بر کیفیت سلامت کودکان نیز اثرگذار باشد.

عوارض چاقی در کودکان

کودکان دارای اضافه وزن، خطرات جدی جسمی و روانی را در این مرحله تجربه می­کنند. این اضافه وزن حتی می­تواند در دوران بزرگسالی نیز با افراد همراه بماند. همچنین می­تواند خطر ابتلا به بیماری­هایی مانند دیابت و مشکلات قلبی را افزایش دهد. چاقی در کودکان می­تواند باعث تعامل کمتر کودک با همسالان خود شود.

عوامل مؤثر بر چاقی در کودکان

از عواملی که بر چاقی کودکان تأثیرگذار است می­توان به الگوی غذایی نامناسب، کمبود تحرک، سبک زندگی و… اشاره کرد. چاق شدن کودکان به یک عامل وابسته نیست و همزمان وجود چند عامل مختلف می­تواند علت چاقی کودکان محسوب شود.

1. تأثیر ژنتیک بر چاق شدن کودک: ژنتیک می­تواند علت چاقی در کودکان محسوب شود. البته وجود عوامل ژنتیکی به این معنی نیست که کودک حتما چاق می­شود، بلکه چاقی با زمینه ژنتیکی در صورتی اتفاق می­افتد که کودک بیشتر از میزان مورد نیازش انرژی دریافت کند.
2. کمبود فعالیت بدنی و سوخت­وساز بدن: امروزه با وجود بازی­های کامپیوتری و کنسول­های بازی، فعالیت بدنی کودکان کاهش یافته و می­تواند از علل چاقی محسوب شود. کودکان به انرژی و مواد غذایی مصرفی بیشتری نیاز دارند چون در سن رشد هستند و اگر تحرک و سوخت­وساز کافی نداشته باشند، این مواد غذایی مصرفی در بدن تجمع می­یابد و چاقی را در کودک به دنبال دارد.
3. مصرف میان وعده­های ناسالم باعث چاقی در کودک می­شود: میان وعده­های ناسالم و گاها مضر می­تواند در چاقی کودک نقش به­سزایی داشته باشد.کودکان در هنگام تماشای تلویزیون و یا بازی­های کامپیوتری، فعالیت بدنی کمتری دارند و میان وعده­های ناسالم بیشتری استفاده می­کنند به همین دلیل اضافه وزن بیشتری نیز تجربه می­کنند.
4. اختلال در ترشح هورمون، علت چاقی در کودکان محسوب می­شود: یک موضوع بسیار نادر که ممکن است رخ دهد، عدم تعادل هورمون­ها یا اختلالات ارثی در متابولیسم بدن است که باعث چاقی در کودکان می­شود.

5. مصرف نوشیدنی­های قندی تأثیر مستقیمی بر چاقی کودک دارد: مصرف نوشیدنی­های قندی هم از عوامل مؤثر در چاقی کودکان است. نوشیدنی­های قندی شامل نوشابه­های گازدار، آبمیوه ­ها و سایر نوشیدنی­ های شیرین است که مطالعات نشان می­دهد که مصرف این نوشیدنی­ها بر چاقی کودکان تأثیرگذار است، چون مصرف این نوشیدنی­ها کالری دریافتی بدن را بالا می­برد.
6. استرس می­تواند علت چاقی در کودکان محسوب شود: جالب است بدانید که استرس زیاد در کودکان خطر چاقی در آن­ها را افزایش می­دهد چون بسیاری از کودکان در هنگام استرس دچار پرخوری می­شوند.

بررسی علت چاقی در زنان

یکی از معضلاتی که امروزه خانم­ها با آن درگیر هستند، اضافه وزن­های ناگهانی و نداشتن تناسب اندام است. به­ طور کلی عوامل مختلفی بر اضافه وزن و چاقی در خانم­ها دخیل هستند که به بررسی برخی از آن­ها می­پردازیم.

1. مصرف برخی از داروهایی که به اصطلاح برای لاغری مورد استفاده بانوان قرار می­گیرد، می­تواند نتیجه عکس به­دنبال داشته باشد و نه تنها لاغری به­دنبال نداشته باشد بلکه باعث اضافه وزن بیشتر در خانم­ها شود.
2. مصرف قرص­های ضدبارداری در خانم­ها، بعد از مدت زمانی باعث اضافه وزن می­شود.
3. برخی از خانم­ها بیشتر مدت زمان خود را در خانه سپری می­کنند و این کم تحرکی می­تواند زمینه افزایش وزن را در خانم­ها به­وجود آورد.
4. بسیاری از خانم­ها افزایش وزن زیادی را در دوران بارداری تجربه می­کنند. علت چاقی در این مورد، مصرف زیادی مواد غذایی است و اصطلاحا دچار پرخوری می­شوند.
5. خانم­ها معمولا نسبت به آقایون استرسی­تر هستند و این موضوع خطر ابتلا به چاقی را در خانم­ها بیشتر می­کند. استرس میزان ترشح هورمون کورتیزول را افزایش می­دهد و این موضوع باعث می­شود که شخص احساس گرسنگی کند. به همین دلیل اکثرا خانم­ها اظهار دارند که درگیر پرخوری استرسی هستند.

6. عدم تعادل در ترشح هورمون­ها می­تواند علت چاقی و افزایش وزن در خانم­ها محسوب شود. معمولا خانم­ها تغییرات هورمونی بالاتری را نسبت به آقایون تجربه می­کنند. این تغییر هورمون می­تواند سبب افزایش اشتها در خانم­ها شود.
7. نداشتن رژیم غذایی مناسب و خواب کافی نه­تنها در خانم­ها بلکه در همه افراد می­تواند زمینه­ساز اضافه وزن باشد. این روزها مصرف غذاهای چرب و فست­فودی جزئی از زندگی افراد شده و یکی از اصلی­ترین علل چاقی شکم در افراد می­باشد. همچنین نداشتن خواب کافی و بیدار ماندن تا نصف شب باعث می­شود هورمون گرسنگی در بدن افراد ترشح شود و میل به خوردن غذا افزایش یابد.

جلوگیری و درمان اضافه وزن و چاقی

همانطور که همیشه شنیده­ایم، پیشگیری بهتر از درمان است. در مورد چاقی هم این موضوع صدق می­کند. برای جلوگیری از چاقی سعی کنید رژیم غذایی سالمی را در پیش بگیرید و مصرف غذاهای چرب و فست­فودی را کاهش دهید. این موضوع باعث می­شود که کالری دریافتی بدن را کنترل کنید و مصرف غذاهای مضر کاهش یابد.

ورزش، پیاده­ روی و فعالیت بدنی به صورت منظم می­تواند خطر ابتلا به چاقی را کاهش دهد. همچنین ریزه­خواری را در طول روز کنترل کنید و هیچ وعده غذایی اصلی را حذف نکنید و به­عنوان میان وعده سعی کنید از میوه­ها و سبزیجات استفاده کنید.

در پخت­ غذا از مصرف زیاد روغن، مخصوصا روغن جامد­ بپرهیزید و سعی کنید غذاها را بیشتر به صورت بخارپز و گریل شده میل کنید. غذا خوردن به صورت آهسته در جلوگیری از افزایش وزن بسیار کارآمد است.

موارد گفته شده برای جلوگیری از اضافه وزن کاربرد دارند اما در صورتی که دچار اضافه وزن شدید می­توانید با کمک متخصص تغذیه رژیم غذایی متناسب با بدن خود را شروع کنید و به کاهش وزن اضافی خود به صورت مرحله­ای اقدام کنید. همچنین در کنار رژیم غذایی مناسب، ورزش به صورت حرف ه­ای می­تواند در درمان اضافه وزن بسیار مفید باشد.

در صورتی که چاقی به شکل شدیدتری شما را درگیر کند، با تشخیص پزشک متخصص می­توانید برای جراحی لاغری اقدام کنید و در کنار آن ورزش و رژیم غذایی مناسب را وارد برنامه روزانه خود کنید.

جمع­ بندی و نکات پایانی بررسی عوامل مؤثر بر چاقی

همانطور که در مطالب بالا اشاره شد، علت چاقی و اضافه وزن به شرایط مختلفی وابسته است. این عوامل می­توانند از دوران کودکی شروع شوند و تا بزرگسالی افراد را درگیر اضافه وزن کنند.

برای جلوگیری از این موضوع، مراجعه به متخصص تغذیه و بررسی ریشه­ای علل چاقی از گام­های مهم در درمان چاقی محسوب می­شود چون تشخیص اشتباه می­تواند منجر به ارائه راهکار اشتباه شود و نه­تنها چاقی درمان نشود بلکه اضافه وزن به صورت جدی­تری بازگردد.

شما می­توانید سوالات خود را در زمینه عوامل مربوط به بروز چاقی با کارشناسان و متخصصان تیم ما در میان بگذارید و بهترین راهکار را با توجه به شرایط بدنی خود دریافت کنید.