آیا تا به حال متوجه برآمدگی غیرعادی در ناحیه شکم یا کشاله رانتان شده‌اید؟ این برآمدگی ممکن است نشانه‌ای از فتق شکمی باشد! اگرچه فتق‌ها در بسیاری از موارد بی‌خطر به نظر می‌رسند، اما اگر درمان نشوند می‌توانند رفته‌رفته مشکلاتی را ایجاد کنند؛ در این صفحه، با نگاهی دقیق به علل، علائم، روش‌های تشخیص و درمان فتق شکمی، شما را در مسیر مدیریت بهتر این عارضه همراهی می‌کنیم.

فتق شکم چیست؟

فتق شکم زمانی اتفاق می‌افتد که بخشی از اندام‌های داخلی بدن، مثل روده، از یک نقطه‌ی ضعیف یا باز در عضلات یا بافت‌های دیواره شکم بیرون بزند؛ در واقع، دیواره شکم مثل یک سد محافظ عمل می‌کند، اما اگر جایی از این دیواره ضعیف یا شکافته شود، اندام‌های داخلی می‌توانند از آن نقطه بیرون بزنند و فتق را ایجاد کنند.

بعضی از محل‌های شایعی که فتق شکم در آن ایجاد می‌شوند، عبارتند از:

• در قسمت پایین قفسه سینه از طریق دیافراگم
• در امتداد خط میانی جلوی شکم
• از طریق جای برش جراحی قبلی در ناحیه شکم
• در ناحیه کشاله ران از طریق بخش پایینی دیواره شکم

Most aren’t serious, but they can be. They can also become more serious over time. A hernia becomes serious when it gets stuck in the hole that it’s pushed through and can’t go back in. This can become painful, and in severe cases the tissue can become cut off from blood supply, causing necrosis (tissue death).

فتق‌ها در بیشتر موارد جدی نیستند، اما می‌توانند جدی شوند. همچنین ممکن است با گذشت زمان وخیم‌تر شوند. فتق زمانی جدی می‌شود که در سوراخی که از آن بیرون زده گیر کند و دیگر نتوان آن را به داخل برگرداند. این وضعیت می‌تواند دردناک شود و در موارد شدید، جریان خون به بافت قطع شده و منجر به نکروز (مرگ بافتی) گردد.

منبع: clevelandclinic.org

دلایل ایجاد فتق شکم کدامند؟

فتق شکم زمانی به‌وجود می‌آید که یک اندام یا بخشی از بافت داخلی بدن از یک ناحیه ضعیف یا باز در عضله یا بافت همبند دیواره شکم بیرون بزند. این ضعف ممکن است از بدو تولد وجود داشته باشد یا در طول زندگی بر اثر عوامل مختلف ایجاد شود.

در جدول زیر عواملی که باعث ایجاد یا تشدید فتق شکمی می‌شوند را با هم بررسی خواهیم کرد.

نکته

فتق معمولاً بر اثر فشارهای مکرر یا طولانی‌مدت به عضله یا بافت شکمی ایجاد می‌شود، نه صرفاً یک عامل ناگهانی؛ به‌همین‌دلیل، حفظ قدرت عضلات شکمی و پرهیز از فشار زیاد نقش مهمی در پیشگیری از فتق دارد.

چه عواملی خطر ابتلا به فتق شکم را افزایش می‌دهند؟

احتمال ابتلا به فتق بیشتر می‌شود وقتی که:

• شغل شما شامل بلندکردن اجسام سنگین یا ایستادن طولانی‌مدت باشد.
• باردار باشید یا بارداری‌های مکرر را تجربه کرده باشید.
• سابقه جراحی در ناحیه شکم یا لگن را داشته باشید.
• دچار یبوست مزمن باشید و هنگام دفع زور بزنید.
• چاقی مزمن (BMI بالای ۳۰) داشته باشید.
• سرفه یا عطسه مزمن داشته باشید.

علائم بروز فتق شکم کدامند؟

همه فتق‌ها لزوماً علائم ندارند و انواع مختلف فتق ممکن است علائم متفاوتی را بدن شما ایجاد کنند؛ اما یکی از نشانه‌های بارز فتق، ورم قابل‌مشاهده است که هنگام انجام بعضی فعالیت‌ها یا در بعضی وضعیت‌های بدنی ظاهر شده و در سایر مواقع به داخل بازمی‌گردد.

ممکن است شما هنگام بیرون‌زدن فتق علائمی مثل احساس فشار، درد مبهم یا سوزش را تجربه کرده باشید؛ این علائم معمولا موقع زورزدن، خندیدن، سرفه‌کردن یا بلندکردن اجسام بیشتر خودشان را نشان می‌دهند.

گاهی‌اوقات ممکن است فتق گیر کند و شما دیگر نتوانید که آن را به داخل برگردانید؛ پزشکان به این حالت، فتق گیرکرده می‌گویند؛ همچنین گاهی‌اوقات ممکن است خون‌رسانی به بافت فتق قطع شود، که به این نوع فتق هم فتق گیرکرده می‌گویند؛ این دو وضعیت بسیار اورژانسی هستند و در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، باید سریع به پزشک مراجعه کنید.

• افزایش درد در ناحیه فتق
• تغییر رنگ پوست روی فتق (قرمز، بنفش یا تیره‌شدن)
• احساس تهوع یا استفراغ
• قطع عملکرد طبیعی روده (ناتوانی در دفع مدفوع یا گاز)
• ناتوانایی در بازگرداندن برآمدگی به داخل شکم

فتق شکم چطور تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص فتق شکمی معمولاً با ترکیبی از معاینه فیزیکی و در صورت نیاز آزمایش‌های تکمیلی انجام می‌شود.

1- معاینه فیزیکی

• پزشک ناحیه شکم یا کشاله ران شما را بررسی می‌کند تا برآمدگی یا بیرون‌زدگی را مشاهده یا لمس کند.
• از شما خواسته می‌شود تا سرفه کنید یا زور بزنید تا فشار داخل شکم بیشتر شده و فتق مشخص‌تر شود.

2- آزمایش‌های تکمیلی (در صورت نیاز)

• برای بررسی دقیق محل فتق و ساختارهای اطراف آن سونوگرافی انجام می‌شود.
• برای تشخیص محل دقیق فتق، انسداد روده یا عوارضی مثل نکروز (مرگ بافتی) ناشی از قطع جریان‌خون سی‌تی‌اسکن (CT) یا ام‌آر‌آی (MRI) انجام می‌شود.
• برای شناسایی عفونت یا التهاب ناشی از انسداد یا آسیب بافتی ممکن است برای شما آزمایش خون تجویز شود.

-نکته

در بسیاری از موارد، معاینه فیزیکی برای تشخیص کافی‌ست، اما اگر فتق پیچیده باشد (مثلاً فتق گیرکرده یا خفه‌شده)، آزمایش‌های تصویربرداری برای بررسی دقیق‌تر تجویز می‌شود.

روش‌های درمان فتق شکمی

درمان فتق شکمی به عوامل مختلفی مثل شدت فتق، محل آن، وضعیت سلامت عمومی شما و سطح فعالیت‌های فیزیکی‌تان بستگی دارد؛ پزشک با توجه به این عوامل، مناسب‌ترین روش درمانی را برای شما انتخاب می‌کند.

درمان فتق شکم معمولاً شامل جراحی‌ست اما اگر فتق کوچک، خفیف و بدون علامت باشد، ممکن است پزشک از شما بخواهد که فقط از آن مراقبت کنید؛ همان‌طور که گفتیم اکثر فتق‌ها، با گذشت زمان بدتر می‌شوند و در نهایت به جراحی نیاز پیدا می‌کنند؛ جراحی فتق معمولا به دو روش زیر انجام می‌شود.

1- جراحی باز

در این روش، جراح برشی را در ناحیه بالای فتق ایجاد کرده و بافت یا روده بیرون‌زده به داخل شکم برمی‌گرداند؛ در ادامه دیواره ضعیف شکمی با بخیه ترمیم می‌شود.

در مواردی که به تقویت بیشتر نیاز باشد، جراح یک توری مصنوعی را در محل برش می‌گذارد تا استحکام دیواره شکم افزایش پیدا کند. این روش معمولاً برای فتق‌های بزرگ‌تر یا مواردی که پیچیدگی بیشتری دارند مناسب است.

2- لاپاراسکوپی

لاپاراسکوپی یک روش کم‌تهاجمی‌ست که در آن جراح چند برش کوچک را در ناحیه شکم ایجاد می‌کند؛ از طریق یکی از این برش‌ها، لاپاروسکوپ وارد شکم شده تا تصاویر داخل بدن روی مانیتور نمایش داده شود؛ جراح با استفاده از ابزارهای مخصوص که از برش‌های دیگر وارد می‌شوند، فتق را ترمیم کرده و دیواره ضعیف را با توری و بخیه یا چسب پوستی تقویت می‌کند؛ این روش به‌دلیل برش‌های کوچک‌تر، درد کمتر و بهبودی سریع‌تر، معمولا به جراحی باز ترجیح داده می‌شود.

اگر درباره جراحی فتق شکم به اطلاعات بیشتری نیاز دارید، می‌توانید برای دریافت مشاوره رایگان، از طریق شماره زیر با تیم دکتر حیدری تماس بگیرید.

09923631169

جمع‌بندی

فتق شکمی یکی از اختلالات شایع در ناحیه شکم است که در صورت عدم درمان می‌تواند به عوارض دردناکی مثل انسداد روده یا مرگ بافتی منجر شود؛ با توجه به اینکه علائم اولیه ممکن است خفیف و گذرا باشند، به شما توصیه می‌کنیم که برای تشخیص و درمان قطعی به پزشک مراجعه کنید؛ خوشبختانه درمان‌های جراحی امروزه با روش‌های کم‌تهاجمی و بازدهی بالا، توانسته‌اند رضایت بیماران را به دست بیاورند.

از شما ممنونیم که تا اینجا همراه ما بوده‌اید؛ اگر درباره این موضوع سوال بی‌پاسخی در ذهن شما باقی مانده است، لطفا در قسمت کامنت با ما در میان بگذارید تا در اسرع‌وقت پاسخگوی شما عزیزان باشیم.

برای مطالعه بیشتر شما

Hernia
Ventral (Abdominal) Hernia
Abdominal hernia